Radio maken met kinderen. Als je nog niet overtuigd bent van wat radio bij kinderen doet als ze zelf aan de slag mogen, dan raak je dat nu wel. Ik werd vandaag getipt over de podcastserie ‘De jongensclub’ van Radiodoc, een programma van de VPRO op NPO Radio 1.
In die serie hoor je documentairemaker Emmie Kollau. Zij woont in Amsterdam-West, in een buurt waar ook een groepje Marokkaanse jongens wekelijks bij elkaar komt. Ze noemen zich De Jongensclub. Emmie raakte met hen aan de praat en de jongens leek het wel leuk om radio te maken. Zo gezegd, zo gedaan.
Kollau leende een paar recorders uit aan het groepje en leerde ze radio maken. Dat resulteerde in de driedelige serie De Jongensclub, een eigen radioprogramma en mijns inziens prachtige opbrengsten voor het onderwijs in de strijd tegen kansenongelijkheid.
De kracht van radio
Als je de driedelige serie goed beluistert, ontdek je dat radio in de klas en in de wijk een écht verbindend medium is. Kinderen en jongeren denken na over alledaagse onderwerpen, taalgebruik, maar ze leren ook goed naar elkaar te luisteren. Bevragen elkaar op woorden die anderen gebruiken willen begrijpen wat het betekent.
Documentairemaker Emmie Kollau laat wat mij betreft ook horen waarom scholen en buurthuizen radio moeten maken met kinderen en jongeren. Het verbindt, verbroedert, dwingt na te denken, echt naar elkaar te luisteren en wat zij zegt in een van de documentaires; kinderen waar je het niet van verwacht, ontpoppen zich.
Kansenongelijkheid
Kansenongelijkheid, laaggeletterdheid, taalachterstanden en -ontwikkelingsstoornissen, gedrags- en omgangsproblemen. Op elke school zijn dit thema’s van alle dag. En allemaal stoeien we met dezelfde vraag: Hoe pakken we dat aan? En als we ermee bezig zijn, zijn we dan op de goede weg? Hoe toetsen we en hoe volgen we de ontwikkeling?
Peiling Mondelinge Taalvaardigheid
Onlangs publiceerde de Inspectie van het Onderwijs de Peiling Mondelinge Taalvaardigheid. Daaruit blijkt dat leerlingen in 2017 op het gebied van luistervaardigheid slechter presteerden dan in 2007. De spreekvaardigheid is nagenoeg gelijk gebleven.
Uit gesprekken met schoolleiders blijkt dat er belemmeringen zijn die goede grip op Mondelinge Taalvaardigheid (MTV) in de weg staan. Volgens de inspectie zijn dat onderstaande oorzaken:
- Onvoldoende geschikte toetsen om vorderingen in beeld te brengen
- Grote niveauverschillen tussen leerlingen
- Onvoldoende zicht op de leerlijn
Het is goed dat er steeds meer aandacht is voor spreek- en luistervaardigheden in het onderwijs, omdat spreken en luisteren in balans moet komen tegenover lezen en schrijven. Om de taal te leren heb je woorden nodig. Woordenschatontwikkeling kan alleen optimaal zijn als alle zintuigen mee kunnen doen.
Om goed grip te krijgen op MTV moet je in de kerndoelen duiken. Voor mondelinge taal zijn vier kerndoelen vastgesteld, de kerndoelen 1, 2, 3 en 10. Dit zijn globaal geformuleerde doelen die voorschrijven waar het mondelinge taalvaardigheidsonderwijs aan kinderen zich op richt.
Kerndoel 1
De leerlingen leren informatie te verwerven uit gesproken taal. Ze leren tevens die informatie,
mondeling of schriftelijk, gestructureerd weer te geven.
Kerndoel 2
De leerlingen leren zich naar vorm en inhoud uit te drukken bij het geven en vragen van informatie,
het uitbrengen van verslag, het geven van uitleg, het instrueren en bij het discussiëren.
Kerndoel 3
De leerlingen leren informatie te beoordelen in discussies en in een gesprek dat informatief of
opiniërend van karakter is en leren met argumenten te reageren.
Kerndoel 10
De leerlingen leren bij de doelen onder ‘mondeling taalonderwijs’ en ‘schriftelijk taalonderwijs’
strategieën te herkennen, te verwoorden, te gebruiken en te beoordelen.
In de peiling benoemt de Inpectie van het Onderwijs ook kerndoel 12:
“kerndoel 12, dat gaat over woordenschat, is in het kader van mondelinge taalvaardigheid geen primair doel maar een middel. Leerlingen moeten hun woordenschat in kunnen zetten bij het uitvoeren van taken bij mondelinge taalvaardigheid.”
Toch vind ik dat we niet sec naar die kerndoelen moeten kijken, maar vooral moeten kijken hoe je samenhang creëert en dat een kind nog steeds woorden leert, terwijl het met woorden en zinnen creëert. En dat laatste gebeurt in ‘De Jongensclub’.
Spreken en luisteren
Ik denk dat de eerder genoemde podcastserie de vinger op de zere plek legt. Willen we kinderen gelijke kansen bieden, moet we met hen aan de slag. Laat ze maken, doen en parallel hieraan een intrinsieke motivatie bij hen ontwikkelen om beter bij de les te zijn. Alle lessen die betrekking hebben op communicatie goed voorbereiden en in gesprek gaan hoe je MTV toetst en de ontwikkeling volgt. Laat kinderen zich uiten, spreken en vooral leren luisteren.
Taal, het leidt tot meer bewustwording en dat is nu net de drijvende kracht erachter. Het geeft aan waarom radio niet alleen mooi is, maar ook een impact kan hebben op de (digitale) toekomst van kinderen. Het mooiste van deze mini docuserie is dat je heel even een keiharde kwetsbare wereld in wordt getrokken die niet jouw wereld lijkt, maar wel echt een wereld van iedereen is.
Maak, doe, ontdek lees, praat, (be)schrijf en (be)luister. Luister naar kinderen en elkaar. Ontdek dat radio echt van waarde is voor het onderwijs, waar nog altijd de nadruk te veel op lezen en schrijven ligt. Communicatie; het is taal, één en al taal. Ook voor kansarme kinderen in een achterstandswijk.
Beluister hier de drie afleveringen:
De Jongensclub #1: Categorie Kwetsbaar
De Jongensclub #2: Ibrahim en Ahmed
De Jongensclub #3: Rayan scoort punten
Beluister hier het radioprogramma van de Grote Jongensclub Show:
